God schiep de aarde, behalve Nederland

"God schiep de aarde, behalve Nederland, want dat deden de Nederlanders zelf". Sommigen schrijven deze spreuk toe aan Voltaire, anderen claimen dat die van buitenlandse origine is, maar Rijksmuseum Boerhaave, waar deze spreuk groot op de muur te vinden is, houdt het bij een 'oud gezegde', dus dat doe ik ook. Een oud gezegde met een prikkelende boodschap.

Het gezegde vormt een obade aan het Nederlandse watermanagement. Geen ander land ter wereld is immers zo goed in staat om land te beschermen én land te creëren te midden van onstuimige wateren. Maar het gezegde duikt niet voor niets op in het wetenschapsmuseum Boerhaave, misschien is het ook wel een obade aan de Nederlandse wetenschap?

Jaren geleden werkte ik voor een klein consultancybureau. Wanneer een project een nieuw impuls nodig had om verder te komen, dook ik direct de wetenschappelijke literatuur in voor inspiratie. De directeur van dat consultancybureau tikte mij dan standaard op de vingers. "Wetenschap loopt altijd achter", zo claimde hij, "zij vinden over vijf jaar bewijs van wat ik nu al weet". Hij staat helaas niet alleen in zijn perspectief op de wetenschap, ik heb vergelijkbare uitspraken vaker gehoord. En voor een deel zit er ook een kern van waarheid in. Wetenschap gaat over bewijzen vinden, en om zaken aan te tonen is veelal veel statistiek en veel tijd noodzakelijk. Helaas is het tegelijkertijd een zeer beperkt beeld van de wetenschap, waarbij voorbij wordt gegaan aan het feit dat de wetenschap een enorme bijdrage levert aan het innovatie-gehalte, en daarmee aan de economische groei, van een land. Zij die de ware schoonheid van wetenschap nooit ervaren hebben, kunnen die ook niet zien.

Wetenschap gaat voor een deel over bewijzen, maar voor het grootste deel over het creëren van nieuwe kennis. Wanneer je het wetenschapsmuseum Boerhaave bezoekt, uitgeroepen tot Europees museum van het jaar (!), dan beklijft je vooral een gevoel van experimenteren, ontdekken en innoveren. Spraakmakende wetenschappers lopen eerder op de tijd vooruit dan dat ze er achteraan hobbelen, en bedrijven die gericht zijn op groei en innovatie hebben dat meestal haarfijn in de smiezen. Zo investeerde de VOC al in de wetenschap en gingen er op de VOC-schepen wetenschappers mee die onderzoek deden naar de potentie van inheemse planten en kruiden voor medicijnen. En een bedrijf als Philips investeerde dusdanig in wetenschap dat zelfs Albert Einstein langs kwam in hun natuurkundig laboratorium NatLab. Wetenschappers zijn in de eerste plaats speurhonden die op zoek gaan naar nieuwe kennis en nieuwe mogelijkheden en een slimme organisatie maakt van die speurhonden dankbaar gebruik.

In Rijksmuseum Boerhaave komen door middel van talrijke filmpjes veel van die inspirerende speurhonden aan het woord. Je hoort hen geen woorden gebruiken als 'tijd' en 'statistiek', maar worden als 'ontdekken' en 'intuïtie'. Zo beschrijft Ben Feringa, beloond met de Nobelprijs voor de scheikunde in 2016, in één van die filmpjes hoe hij een bepaaldë moleculaire verbinding voor zich ziet en dan denkt "dit zou wel eens kunnen gaan werken", om vervolgens uit te proberen of het ook daadwerkelijk werkt. Deze ontwerpende en creërende kracht vormt misschien wel de essentie van wetenschap. Het is in ieder geval de tak van sport waar Nederland heel erg goed in is. Het kikkerlandje Nederland staat in de top 15 wanneer het gaat om het aantal Nobelprijswinnaars per land, behoort op het gebied van wetenschappelijke publicaties tot de absolute wereldtop en staat volgens het World Economic Forum in de top 5 van meest innovatieve landen ter wereld. We moeten vol in de wetenschap blijven investeren om te zorgen dat dat zo blijft. Wij Nederlanders hebben geen creërende God nodig, wij hebben aan de creërende wetenschap meer dan voldoende!